Bu gün təqvimizdə qara hərflərlə yazılmış daha bir tarixi yasayırıq. 26 fevral Xocalı soyqırımı günü. Uşaq vaxtdan biz bu tarixləri əzbər bilmişik, amma bu günlərin dəhşətini dərk etdiyimiz üçün yox, həmin bu tarixlərde dərs olub. Bu olmayacağınla maraqlandığımız üçün, amma 26 fevralda əksər vaxt dərs keçilib. Hər zaman 1-ci dərs də Xocalıya həsr olunub. Müəllimlərə bizi bu günlə bağlı məlumatlandırılmaq tapşırılırdı.Tesadufden butun mekteb boyu bize 1-ci ders riyaziyyat olub ve bu is riyaziyyat muelliminin ohdesine dusub.Bextimiz onda getirdi ki muellim sair idi ve bu gunu bize hiss ederek danisirdi.Her defe bele derslerde muellim o facieleri danisdiqca dehsete gelirdik.Demek olar her defe aglamisam.Hetta sinifin yoldaslarim muellim danismaga baslayanda Xeyaleye indiden desmal verin deye zarafat da edirdiler.Heqiqeten danisdiqlari dehset idi.Ilahi insanlara nece ezab verirdiler.Ananin gozu onunde balani oldurmek,isgence vermek,hamile qadinlara edilen dehsetler esl facie idi.Gel bunlari esit aglama.Insan ozunu cox pis hiss edirdi.Ama bu pis hiss etme yalniz 45 deqiqe cekirdi.Sonra her sey unudulur ve hec ne olmamis kimi davam edirdik gunun qalanina.
Biz hec vaxt o agrilari derinden derk etmirik. Sadece yazigimiz gelir ,ya da bas verenlerden dehsete gelirik.Duzu hec derk de ede bilmerik.cunki insan yasamadigi bir sey barede ne qeder istese de tessevvur yarada bilmez.Ta ki ona oxsar nese yasamasin.
3-4 il bundan qabaq fevral ayi idi.Rayonda idim.Hava dehsetli soyuq idi.Qar yagmisidi.Colde durmusdum.Eynim qalin olsa da donurdum.Eve qacmaq,isinmek ucun ureyim gedirdi.Birden aglima bir sey geldi.Men qalin geyine –geyine bu soyuga tab getire bilmirem bes 26 fevralda Xocalidan ayagi yalin ,nazik paltarla qacan gunlerle meselerde qalmali olan ve en dehsetlisi arxalarinca dusmen geldiyini bilen insanlar neyneyib.O an bir deqiqelik de olsa onu tessevvur etdim.Heqiqeten dehsetdi.Biz col soyuq olanda cox vaxt hec cixmiriq da soyuq deyer deye.Ama bu insanlar o soyuqda qacirdilar ,canlarini hem soyuqdan,hem dusmenden qorumali idiler.En cox analar ozlerinden cox balalarini dusunurduler.Teki balam sag qalsin,mene ne olsa da eybi yox.
Amma bir seyi etiraf edim.Xocalida olen insanlardan cox esir dusen qiz-gelinlere pis oluram,icim yanir.Olmek olmekdi.Olusen canin qurtarir.Elbette ermeni eclafinin eli ile olmek hec de xos deyil.Ama esir dusmek,hem de qadin xeylaginin hele eclaflara esir dusmesi esl dehset ve faciedir mene gore.Esir dusenler her gun olur,hem de ezab cekerek.Ozlerine nifret edirler belke de.
Ilahi bu nece faciedir.bir gecede sen illerle eziyyet cekib qurdugun evini,torpagini,aileni itirirsen.Bir gecede oz olkende qacqin olursan.Gelin boynumuza alaq ki oz vetendaslarimiz da olsa bezi qanmazlar qaciqin olan ehaliye kinaye ile baxir.Bu insanlarin Hindistanda kastalara bolunmesine benzeyir.Sanki bu axmaqlar yuksek kastadandilar,qacqinlar da asagi kastadan.Bir seyi derk etmirler ki bu her an ,her kesin basina gele biler.Hem o itirilen torpaq yadin deyil senin oz dovletinin torpagidir.O qacqin dediyin de senle eyni qani ,azerbaycanli qani dasiyir.Hec kim oz isteyi ile torpagindan,ailesinden el cekmir.Mecbur olur ki arxada qoyur butun bunlari.
Cox maraqli bir sey.Biz Xocali ,Susa ,Kelbecer ,Agdam deyirik.Ama unutmayaq ki yalniz bunlar deyil diger rayonlarimiz da ermeniler terfinden tutulub.Meselen menim anadan oldugum Qazax rayonunda nece kend ermeni isgalindadir.Bunlardan biri de papamin kendi Eskipara.Hal hazirda bu yer de ermeni tapdagindadir. Ermeniler Eskiparaya hucum edende men de orda olmusam.Nenemgilde olmusuq mamamla.Her kes qacmaga baslayanda men de emimin qucaginda olmusam.Tebii ki 3 yasim oldugu ucun hec en derk etmemisem .Nenemgil hele de danisir ki men gulurmusem.Meni oynatdiqlarini zenn edirmisem.Amma indi dusunende dehsete gelirem.Demek men basa dusmesem de o gunlerin canli sahidi olmusam.
Usaqliqda yadima gelen sonraki hadiselerdi. Her axsam atisma olurdu.Qonsulardan kimin evinin ustu beton idise ora yigilirdiq.Basimizin udtunden gulleler kecirdi.Gulle sesi hele de qulaqlarimdan silinmeyib.Bir gun gece atisma basladi.Biz qonsunun evine qacdiq.Anam bacimla qabaqda getdi.Men nenemle,atamla birge.Papa arxadan gelirdi.Birden atisma basladi.Gulle yagmaga basladi.Papam bir anda ustume hoppandi mene hec ne olmasin deye.Cox pis ve unuda bilmeyeceyim an idi.
Biz usaq idik deye catmirdi bas verenler.Hetta eylenirdik de Gulle sesi,her axsam qonsularin bir yere yigilmasi bize maraqli gelirdi.Indise dusunende aglamaq isteyirem.Demek men de muharibenin dehsetini az cox yasamisam.En azindan hiss etmesem de heyecanini yasamisam.
Butun bunlar olub kecib.bundan sonrasi ucun butun qelbimle bir sey arzulayiram Ilahi eger Ilahi edalet deye bir sey varsa o tokulen qanlar,yetim qalan ovladlarin ,ovladsiz qalan analarin ahlarini yerde qalmasin.Bunu edenler evezini qat qat versinler.Muharibe ile yox.
Muharibe qeder pis bir sey yoxdur.Cunki muharibede udan ve uduzan teref yoxdu.Her iki teref uduzur.Biri digerine baxanda daha cox uduzur sadece
.Her iki teref ucun en boyuk itki insan itkisi olur.Elexssus her iki terefde olen gunahsiz insanlar.Bu insanlar gozunu qan burumus ,oz isteyi ucun her seyi eden alcaq,serefsiz,insanliqda payi olmayanlarin gudazina gedir.Onun ucun muharibeden cox o muharibeni baslayanlara nifret edirem.
Dunyada muharibe olmasin.Allah bize heyvanlardan ferqlendirmek ucun nitq verib.Niye problemleri danisaraq hell etmirik ?Niye heyvan kimi bir birimizi al qana qeltan edirik?
Heyvanlar da bu meselede insanlardan daha insaflidir.Heyvanlar istedikleri sey ucun ozleri mubarize aparir,oz qanlarini tokurler.Insan ise basqalarindan istifade edir.Yeni oz isteyi ucun basqalarinin qanindan ,canindan yararlanir.Bunun ucun muharibeye yox demek lazimdir.
Bezi olkeler var ozlerini neytral dovletler elan edib.O dovletlere hormet edirem.Hemin dovletler oz xalqini dusunur.1 parca torpaq ucun,ya da kiminse maraqlari ucun niye ehalisini cetine salmalidiri.
Kas muharibe olmaya,kas hec kes sehid olmaya.Sehidlik uca zirvedir bilirem.Ama men kimse sehid olanda onun geride buraxdiqlari ile maraqlaniram.Deyermi suali dusundurur o an.Bilmirem belke de deyer,belke de yox.
