Nə qədər təəccüblü görünsə də, artıq cərrahiyyə insan başının transplantasiya etmək səviyyəsində inkişaf etmişdir. Dünyada ilk dəfə olaraq baş transplantasiya əməliyyatını keçirəcək Valeriy Spiridonov Rusiyanın Vladimir şəhərində yaşayır. 30 yaşlı proqramçı onurğa əzələ atrofiyasından əziyyət çəkir. Spiridonov əməliyyat haqda düşündüklərini və planlarını xarici mətbuatla bölüşüb.
Başın başqa bədənə köçürülməsi əməliyyatı 2017-ci ilin dekabrında italyan neyrocərrah Sercio Kanavero tərəfindən həyata keçiriləcək. O, bu xəbəri hələ 2015-ci ilin fevral ayında bəyan edib. Lakin onun bu bəyanatı bir sıra alim və həkimlərin tənqidinə məruz qalıb. Kanaveronun metodu elmdə əldə edilmiş nailiyyətlər üzərində gerçəkləşəcək. Belə ki, hələ 1970-ci illərdə meymunun başı digər bədənə köçürülməsi əməliyyatı həyata keçirilib. Meymun yeni başı ilə 9 gün yaşaya bildi, çünki bədənin immun sistemi onun üçün yad olan orqanı qəbul edə bilmədi.
Spiridonov və Kanavero “Skype”la əlaqə saxlayır və əməliyyata hazırlıq işləri görürlər. Kanaveronun sözlərinə görə, əməliyyat onurğa əzələ atrofiyasından əziyyət çəkən insanlar üçün yararlı olacaq.
Onurğa əzələ atrofiyası zamanı insanda hələ erkən yaşlardan əzələ inkişafı dayanır. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən uşaqların 50 faizi heç bir il belə yaşaya bilmir, lakin Spiridonov 30 yaşa kimi yaşayaraq universitet bitirməyə də vaxt tapıb. Bununla belə, belə bir bədənlə qocalana kimi yaşama ehtimalı sıfıra bərabərdir.
Spiridonov professorun internetdə tədqiqatını oxuduqdan sonra onunla əlaqə saxlayıb. Bu vaxta qədər onlar elektron poçtla əməliyyatın risk və perspektivlərini müzakirə edib. Spiridonovun ailəsi onu bu yolda dəstəkləyir. Düzdür, əməliyyatdan onun sağ çıxa bilməyəcək riskini də dərk edirlər.
Spiridonovun bədən donoru isə sağalmaz baş beyin xəsarəti alan insan və ya ölüm cəzasına məhkum olmuş məhbus ola bilər.
Əməliyyatın dəqiq vaxtını müəyyən etməzdən əvvəl Kanavero maliyyə yardımı, həkim və tibb bacısından ibarət 150 nəfərlik heyət tapmalı idi.
Spiridonov çox riskli və ölümlə nəticələnə biləcək əməliyyat haqqında bunları deyib: “Mənim qərarım qətidir və fikrimi dəyişmək niyyətim yoxdur”.
Verdinq-Hoffman xəstəliyindən əziyyət çəkən Spiridonov ölməmişdən öncə yeni bədəndə yaşamaq istədiyini deyib.
Spiridonov: “Mən qorxuram? Əlbəttə, qorxuram, lakin bu təkcə qorxu deyil, həmçinin də maraqdır. Siz həm də başa düşməlisiniz ki, mənim başqa seçimim də yoxdur. Əgər mən bu şansdan istifadə etməsəm, mənim taleyim çox pis yekunlaşacaq. İldən-ilə mənim vəziyyətim daha da pisləşir”.
36 saat davam edəcək əməliyyatın qiyməti nə az, nə çox – 12 milyon dollardır.
Həkimin sözlərinə görə, həm pasiyent, həm də donorun onurğa beyni eyni anda bədəndən ayrılacaq. Başın bədəndən ayrılması üçün lazer ülgücdən istifadə ediləcək.
Əzələ və qanın bərpa olunması üçün əməliyyatdan 4 həftə əvvəl pasiyent koma halına salınacaq. Bu zaman onun bədənində qan hərəkəti dayandırılacaq ki, baş və bədən bir-birinə birləşib sağala bilsin.
Əməliyyatdan öncə hər iki nəfərin (donor və pasient) bədənlərini 15 dərəcəyə qədər soyudacaqlar ki, ölüm olmasın və daxili orqanları müxtəlif zədələnmələrdən qorumaq mümkün olsun. İlk növbədə cərrah dərini, əzələləri və boyunda yerləşən qan damarlarını kəsəcək. Daha sonra isə onurğa beyni zədələmədən sümükləri ayıracaq. Xüsusi cihaz vasitəsilə başları bədən üzərində fiksasiya edəcəklər və sonra bu əməliyyat üçün xüsusi hazırlanmış ülgüc vasitəsilə onura beyni kəsəcəklər. Növbəti prosesdə Valeriyin başını donorun bədəni üzərinə yerləşdirib, polietileqlikol vasitəsilə “yapışdıracaqlar”. Əməliyyatın sonunda cərrah damarları və əzələləri, həmçinin dəriləri birləşdirəcək. Pasient 3-4 həftə hərəkətsiz vəziyyətdə qalmalı olacaq. Bu müddət ərzində onun onurğa beyni donorunku ilə birləşəcək. Onurğa beynin stimulyasiyası üçün cərrah xüsusi elektrodlardan da istifadə etməyi düşünür.
Komadan çıxandan sonra xəstə normal şəkildə hərəkət edəcək, başı və bədənini normal idarə edə biləcək. Valeriyin səsi əvvəlki kimi qalacaq. Başın həssaslığı dərhal qayıdacaq. Bu da pasientin həm fiziki, həm də psixoloji vəziyyətini bərpa edəcək. Cərrahın hal-hazırda bir neçə könüllü bədən donorları var, ona görə də donor axtarışı problemi yaşanmayacaq. Cərraha və Valeriyə mane olan yeganə amil odur ki, hələ heç bir dövlət əməliyyatın keçirilməsi üçün öz ərazisini verərək məsuliyyət götürmək istəmir.
Həkim əməliyyatın uğurla bitəcəyinə əmindir. Spiridonov xarici mətbuata verdiyi müsahibəsində deyib: “Bədənimi güclə tərpədirəm. Hər dəqiqə köməyə ehtiyacım olur. 30 yaşım var və nadir insanlardanam ki, bu xəstəliklə düz 20 ildir yaşayıram. İnkişafım uşaqlıqdan dayanıb. Onurğa sütunum deformasiyaya uğradığından hərəkət edə bilmirəm. Əgər nəyinsə edilməsini istəyirsənsə, onda sən özün onda iştirak etməlisən. Əməliyyatın qorxulu olmasından xəbərim var. Bununla belə, əməliyyatda nəyinsə səhv gedə biləcəyinə şübhə edirəm. Bunun başqa kiminsə üzərində aparılacağını görmədən öləcəyimdən qorxuram. Bu ideyaya çoxlu güc sərf edilib, ona görə də geriyə çəkilmək artıq gecdir. Həmçinin bu ideya sanki astronavtika elmi kimidir. Kosmosa insan göndərməzdən əvvəl 300 müxtəlif ssenari cızılmışdı. Plan baş tutmadı, lakin əvvəl-axır astronavtlar kosmosa göndərildi, çünki 301-ci ssenari baş tutmuşdu”.
Kompyuter elmlərini oxuyan Spiridonov müsahibəsində özü haqqında da danışıb: “16 yaşımda atamı avtomobil qəzasında itirdim. O, polkovnik- leytenant idi. Ona görə də, erkən yaşlardan ailəmi saxlamaq məcburiyyətində qaldım. Anam uşaq reabilitasiya mərkəzində uşaq psixoloqudur. Özüm Vladimir Dövlət Universitetinin informasiya texnologiyaları fakültəsini bitirmişəm. Aktiv həyat tərzim var və ailə və gənclər üzrə məsələlərlə məşğul olan komitənin başçısıyam”.
Bizə əməliyyatı gözləmək və nəticəsini bilmək qalır.
