26 aprel 1986-cı ildə Çernobil Atom Elektrik Stansiyasında qəza baş verdi. Bu qəza atom energetikası tarixində ən iri həcmli qəza kimi qeydə alınıb. Faciəvi hadisə minlərlə insanın həyatına son qoydu, bir çox xəstəliklərin (o cümlədən onkoloji) yaranmasına səbəb oldu və ətraf mühitə bərpa olunmaz zərər yetirdi.
Çernobil hadisəsi bütün şəhəri xarabalığa, ətrafdakı zonaları isə yüksək radioaktiv ərazilərə çevirdi. Çernobil qəzasını Fukusima-1 AES-da baş verən qəzadan yalnız bir şey fərqləndirirdi: Çernobil insanların səhvi, Fukusima-1 isə təbiətin şıltaqlığı nəticəsində baş vermişdir. Çernobil qəzası nəticəsində yaranmış radioaktiv şüalanma Xirosima və Naqasakidəki şüalanmadan qat-qat güclü olmuşdur.
Qəzanın səbəbləri – təcrübəsiz, təkmilləşməmiş heyət və reaktorun qeyri-qənaətbəxş konstruksiyası olmuşdur. Qəza gecəsində 2 nəfər ölmüş, növbəti həftayə isə artıq 28 nəfər həyatını itirmişdir. Ən dəhşətlisi isə radiasiyadan ölənlərin sayının daima artması idi. Nüvə hadisələrinin Beynəlxalq Şkalasına əsasən Çernobil şüalanması ən maksimal – 7 balla qiymətləndirilir və insan həyatı üçün təhlükəli xarakter daşıyır.
Qəzanın nəticəsi olaraq radioaktiv buludlar və yağışlar nəinki ölkə ərazisində, həmçinin onun kənar sərhədlərinə də yayılmışdır. Burada qonşu kimi ən çox Belorusiya zərər görmüşdür.
Həmin dövrdə yaşamayan və həmin hadisələri görməyən müasir gənclik üçün qəzanın təhlükəsi bir qədər şübhəli görsənə bilər, lakin ən sadə dildə faktlar əsasında misal çəkərək bu şübhələri aradan qaldıraq: qəza baş verəndən sonra hamilə qadınları hamiləliklərini süni yolla dayandırmağa (aborta) səsləyirdilər, çünki yüksək radiasiyanın nəticəsi olaraq körpələr ciddi fəsadlarla doğula bilərdilər (doğurdanda doğulan körpələrin əksəriyyəti ölü və ya qüsurlu doğulurdular).
Radiasiya sızmasının qarşısını almaq məqsədi ilə Çernobil Atom Elektrik Stansiyasının dördüncü enerji blokunun üzərinə xüsusi qoruyucu örtük – Sarkofaq tikilmişdir, lakin bu örtüyün istifadə müddəti 30 ildir. 30 ildən sonra o, yararsız hesab oluncaq.
800.000 insan qəzanın fəsadlarını likvidləşdirərkən radiasiyaya məruz qalmışdır. Onlardan 25.000-i həyatını itirmiş, 70.000-i isə əlillik qazanmışdır. Ən birinci zərərə məruz qalanlar isə yanğın söndürənlər olmuşdur. Beləki, onlar qəzanın mahiyyətini anlamayaraq öz işlərinə davam edirdilər. Bir neçə gündən sonra bütün yanğın söndürənlər həyatını itirmişdilər.
